Dassen bij het spoor bij Molkwerum in Friesland

AANBOD

BESCHERMING

OVER ONS

ACTUEEL

OVERLAST

ADVIES

ADVIES


	Dassen bij het spoor bij Molkwerum in Friesland

Dassen mogelijk onder het spoor bij Molkwerum

Sinds dinsdag 14 maart is er nationale media-aandacht voor de problematiek met dassen bij het spoor bij Molkwerum. Aanleiding was het feit dat ProRail heeft geoordeeld dat het niet meer verantwoord was om treinen over het desbetreffende spoortraject te laten rijden.

Das&Boom werkt samen met ProRail aan een snelle oplossing voor dit probleem, waarbij zoveel mogelijk rekening gehouden wordt met de belangen van de das.

20-3-2023
Een geactualiseerde inschatting van de risico's voor de spoorveiligheid heeft ProRail maandag 13 maart doen besluiten het spoorverkeer onmiddellijk stil te leggen. Hoe dassenpijpen onder de grond precies lopen is erg lastig vast te stellen. De activiteit die is waargenomen nabij het spoor van ongeveer 15 dassenpijpen, waarvan een aantal dicht bij elkaar, was voor ProRail de reden de spoorveiligheid niet meer te kunnen garanderen. De deskundigheid van Das&Boom is ingeschakeld om te helpen dit probleem zo snel mogelijk op een beschaafde manier op te lossen, met inachtneming van de voorwaarden van de wettelijk beschermde status van de das en zijn leefgebied.

Vanuit de urgentie de trein van Stavoren zo snel mogelijk weer te kunnen laten rijden, kijkt Das&Boom in dit geval, naast wat er niet mag, vooral naar wat er wel kan om zo te komen tot een oplossing. Hierover wordt nog overlegd met de RVO, die in deze situatie (een landelijk probleem) een ontheffing moet verlenen voor de voorgestelde aanpak.

De grote lijn is zo snel mogelijk een functionele kunstburcht (met een gangenstelsel en dassenkamers) te realiseren en de dassen nabij en mogelijk onder het spoor zo snel mogelijk te laten verhuizen naar die alternatieve woonplek. Omdat er weinig tijd is zal dat, in dit bijzondere geval, anders gaan dan normaal; in alle andere gevallen moeten er veel meer voorzorgsmaatregelen genomen worden, maar hier kunnen we niet anders dan het maximaal haalbare uitvoeren dat gezien de urgentie en het maatschappelijk belang mogelijk is. Dat houdt in dat nadat de dassen zoveel mogelijk kans hebben gekregen zelfstandig te verhuizen naar de kunstburcht, de burcht daarna gecontroleerd wordt afgegraven om mogelijk achtergebleven (jonge) dassen te kunnen redden. Das&Boom, die jaarlijks maandenlang bezig is met het grootbrengen en terugplaatsen van verweesde dassen, is in deze situatie genoodzaakt een zeker risico te accepteren bij het weghalen van de jonge dassen.

Wat voorafging
In 2009 heeft Das&Boom voor het eerst dassen verhuisd voor ProRail en het talud ongeschikt gemaakt voor her-bewoning.
Das&Boom is al sinds 2018 bij betrokken bij de problematiek in Molkwerum.
Wij hebben destijds al aanbevelingen gedaan om de toen geconstateerde overlast dasvriendelijk aan te pakken.

Das&Boom heeft in 2019 landelijk alle beheerders van door mensen opgehoogde kunstwerken zoals de taluds van wegen, spoorbanen of dijken (Waterschappen, Rijkswaterstaat en ProRail) gewaarschuwd voor de risico's van graafactiviteit door de das en aanbevelingen gedaan dit beheersbaar te houden (zie brief).

ProRail is ook al jaren bezig beleid te ontwikkelen rond de problematiek rond o.a. dassen, maar de daarvoor benodigde procedures, ontheffingen en vrijstellingen vergen nogal wat tijd.
Sinds vorige jaar is Das&Boom daar weer actief bij betrokken,
nu om samen met het ecologisch bureau Altenburg&Wyminga een plan van aan pak te maken om de inmiddels toegenomen activiteiten van de das te kunnen sturen.
Die plannen zijn Afgerond.

De voorgestelde natuurvriendelijke oplossing is naast de meest beschaafde ook de meest effectieve methode om het probleem op te lossen. Dassen afschieten, zoals in sommige kringen wordt geadviseerd, is geen van beide. Dit heeft ook geen zin, want via langdurig terug te vinden geursporen zullen er op termijn nieuwe dassen in het gebied komen, die de opengevallen territoria opnieuw bezetten. Dassenpopulaties zijn van nature stabiel; opengevallen plekken worden weer opgevuld.

ProRail was akkoord met de plannen van Das&Boom om de das in zijn leefgebied te laten en middels een stevig raster tot aan het grondwater de dragende functie van het spoortalud te scheiden van de ecologische functies, die nodig zijn voor de das. Alle begroeiing direct naast het spoor wordt tot een strook van 3 meter verwijderd en regelmatig gemaaid. Het raster aan weerszijden van het spoor maakt die zone voor de das onbereikbaar. De das kan het spoor daarna passeren via aan te leggen faunatunnels. Mocht er toch nieuwe graafactiviteit ontstaan in de zone, dan kan dat door ProRail met een speciale ontheffing meteen ontmoedigd worden, omdat het traject regelmatig wordt gemonitord. In de zone achter het raster kan de das blijven en blijft de begroeiing staan.

Op twee locaties bestond het risico dat bestaande graafactiviteit het spoor al te dicht genaderd was. Die plek zou worden ontmanteld, nadat de dassen vertrokken zouden zijn naar een aan te leggen kunstburcht vlakbij. Daarvoor was een zogenaamd ontmoedigingstraject ontwikkeld.

Principe scheiden dassen en spoor, afbeelding Das&Boom

Dat gedeelte van de aanpak is door nu door de recente ontwikkelingen in een stroomversnelling gekomen. Dat betekent dat de dassen nu veel sneller moeten worden verplaatst, waarbij de dieren helaas doch onvermijdelijk meer overlast zullen ondervinden.

Meer over kunstburchten en dassenverhuizingen

Lees ook het artikel dat dagblad Trouw schreef over de situatie: Dassen leggen het spoor plat in Friesland. Nu moeten ze verhuizen

VERVOLG:

maandag 20 maart is begonnen met het aanleggen van de kunstburcht naast het spoor. Deze wordt met een raster boven en onder de grond gescheiden van het spoortalud

Bron; Jaring Rispens

Op woensdag 22 maart is de kunstburcht gereed gekomen.

Na het realiseren van de kunstburcht is extra dekking voor de dassen aangebracht, om de ingangen van de burcht af te schermen. Voldoende dekking bij de ingang van hun gangenstelsel is belangrijk voor een snelle acceptatie door de dassen.
Bij de aanleg van de kunstburcht is veel van de bestaande bosschage verloren gegaan, de schermen met snoeihout zijn bedoeld die functie over te nemen totdat de oorspronkelijke vegetatie weer is uitgegroeid.

Na het gereed komen van de kunstburcht is de begroeiing bij de aanwezige burchten en pijpen verwijderd en bedekt met gaas.
De bedoeling was de dassen duidelijk te maken dat ze (in dit geval) snel een ander heenkomen moesten kiezen. Zonder de urgentie krijgt een dassenfamilie veel langer de tijd voor, als duidelijk is dat ze plaats moeten maken voor een ruimtelijke ingreep die dat rechtvaardigt.

De dassen konden door openingen in het gaas vertrekken.

Na het plaatsen van het gaas worden openingen gemaakt bij de pijpen.

Na een aantal dagen zijn er one-way poortjes op de openingen aangebracht, zodat dassen alleen naar buiten konden, maar niet meer naar binnen.

Op 5 april is begonnen met het voorzichtig afgraven van de pijpen. Dassen, die eerder op camerabeelden nog gezien waren, bleken allemaal te zijn vertrokken.
Voor de zekerheid stonden een gespecialiseerde dierenarts van A7 Noord Dierenartsen uit Drachten en Wildopvang Noord Nederland in Ureterp stand-by om achtergebleven dassen indien noodzakelijk onder narcose uit een pijp te kunnen halen en even weer bij te kunnen laten komen in het opvangcentrum. Zo'n das kan dan tegen schemering bij een pijp van de kunstburcht worden teruggeplaatst in zijn leefgebied.

Vanaf 11 april wordt er hard gewerkt om het spoor te herstellen en het raster aan te leggen, dat het spoor duurzaam moet scheiden van het begroeide gedeelte, waar de das kan blijven wonen.
Het gedeelte waar de treinen rijden, binnen twee rasters, wordt kaal gehouden, waardoor het erg onaantrekkelijk wordt voor de das om daar te vertoeven. Toch zal er, voor de zekerheid, regelmatig gecontroleerd worden, om beginnende graafactiviteit op een verantwoorde manier te stoppen.

Beginnende graafactiviteit mag met een speciale ontheffing, gezien het groot maatschappelijk belang, ontmoedigd worden, door de opening 3/4 dicht te scheppen. Dat is zowel juridisch (nog niet echt een 'verblijfplaats van een beschermd dier') als ecologisch ( de das woont er nog niet en heeft nog nauwelijks een band met die plek) een verantwoorde manier nieuwe ongewenste graafactiviteit te voorkomen.
Ook de verschillende Waterschappen kunnen op die manier ongewenste nieuwe graafactiviteit in primaire waterkeringen voorkomen.

Aanpak dassenburcht ten zuiden van station Molkwerum

Naast de dassenburchten ten noorden van station Molkwerum, die tegen het spoor aanlagen, bevindt zich ten zuiden van dit station ook een grote dassenburcht. Deze ligt verder van het spoor verwijderd en vormt geen direct gevaar voor de spoorveiligheid. Ook over deze burcht is overleg geweest tussen Das&Boom en ProRail.

Besloten is gebruik gemaakt van de stremmings periode om daar een damwand te plaatsen, tussen de dassenburcht en het spoortalud, om voor de toekomst te voorkomen dat gangen van deze burcht zich uit zouden kunnen breiden tot aan het spoor.
Daarbij is zo voorzichtig mogelijk te werk gegaan om de niet te vermijden overlast tot een minimum te beperken.

Damwand naast een grote dassenburcht, die die burcht duurzaam gescheiden houdt van het spoortalud

Moerder das met jongen, foto gemaakt na de aanleg van de damwand

Dat dit gelukt is blijkt uit bovenstaande beelden van een wildcamera, die bij deze burcht geplaatst is na de aanleg van de damwand;
Tegen schemering komt een moederdas te voorschijn met twee van haar jongen, om in haar eigen territorium zoals vanouds op zoek te gaan naar voedsel

Op 25 april is het treinverkeer hervat. Na afloop van de kwestbare periode wordt het traject veder ingerasterd om problemen in de toekomt te voorkomen

Deze das komt aan het eind van de middag even naar buiten

Eind mei, 2 maanden na het realiseren van de kunstburcht, hebben wildcamera's bij de kunstburcht geregistreerd, dat de locatie ontdekt is door de dassen en in gebruik is genomen. Er bleek behoorlijk wat zand naar buiten te zijn gewerkt, wat duidt op graafwerk, om de burcht meteen al wat te gaan aanpassen.
Na het bekijken van de opnames was er geen twijfel meer mogelijk.
Foto van onze collega's van Altenburg&Wijmenga.

Das & Boom
Rijksstraatweg 174
6573 DG Beek-Ubbergen